سیستم اسپرینکلر یک جزء ساده، اما کلیدی و فعال سیستم حفاظت از حریق ساختمان‌های خانگی یا تجاری است. اسپرینکلرها معمولاً در سقف یا دیوارهای جانبی نصب شده و از یک منبع آب، سیستم لوله‌کشی برای توزیع آب و سری‌های آبپاش تشکیل می‌شوند. هنگامی که حریق تشخیص داده شود، سری اسپرینکلر فعال شده و به طور خودکار آب را در محیط محافظت‌شده تخلیه می‌کند. اسپرینکلر از آنجایی که آتش را کنترل یا خاموش می‌کند، بنابراین هم به عنوان سیستم تشخیص حریق و هم سیستم اطفا حریق در نظر گرفته می‌شود. در ادامه، به شما خواهیم گفت که سیستم اسپرینکلر چیست، چگونه کار می‌کند، انواع آن کدامند و چه مزایا و کاربردهایی دارد.
سیستم اطفا حریق اسپرینکلر چیست؟
اسپرینکلر یک روش فعال حفاظت از حریق و نوعی سیستم اطفا حریق خودکار است که با رهاسازی آب از طریق سری‌های آبپاش، از رشد و گسترش آتش جلوگیری می‌کند.
سیستم اطفا حریق اسپرینکلر شامل یک سیستم تأمین آب است که فشار و دبی کافی را برای سیستم لوله‌کشی توزیع آب، که اسپرینکلرهای آتش‌نشانی به آن متصل می‌شوند، تأمین می‌کند. سیستم‌های اسپرینکلر اگرچه در ابتدا فقط در کارخانه‌ها و ساختمان‌های تجاری بزرگ استفاده می‌شدند، اما امروزه سیستم‌هایی برای خانه‌های مسکونی و ساختمان‌های کوچک با قیمت مقرون‌به‌صرفه هم در دسترس هستند.
سیستم‌های اسپرینکلر به طور گسترده در سرتاسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند و سالانه بیش از ۴۰ میلیون سری اسپرینکلر نصب می‌شوند. سیستم‌های اسپرینکلر عموماً به عنوان سیستمی برای به حداقل رساندن تلفات جانی طراحی می‌شوند، اما لزوماً با هدف محافظت از ساختمان کاربرد ندارند. در ساختمان‌هایی که تحت حفاظت کامل با سیستم‌های اسپرینکلر قرار می‌گیرند، چنانچه آتش‌سوزی رخ دهد، در ۹۶ درصد موارد می‌توان آتش‌سوزی را کنترل کرد.
نحوه عملکرد سیستم اسپرینکلر
حال که تعریف کردیم سیستم اسپرینکلر چیست، به توضیح نحوه عملکرد آن می‌پردازیم. زمانی که آتش شعله‌ور می‌شود، هوای مستقیم بالای آن به سرعت گرم می‌شود. این هوای گرم بالا می‌رود و در امتداد سقف پخش می‌شود. هنگامی که دمای هوا به حد کافی بالاست و به سری اسپرینکلر می‌رسد، یک واکنش زنجیره‌ای ایجاد می‌کند.
سری یا هِد اسپرینکلر دارای یک حباب شیشه‌ای (بالب اسپرینکلر) بوده که با مایع گلیسرینی پر شده است. زمانی که دما در نتیجه وقوع حریق به بالاتر از محدوده ۱۳۵ تا ۱۶۵ درجه فارنهایت برسد، مایع داخل حباب شیشه‌ای منبسط شده و باعث شکستن بالب اسپرینکلر می‌شود. در نهایت، سری اسپرینکلر فعال می‌گردد.
باید اشاره کنیم که مایع داخل بالب اسپرینکلر دارای رنگ‌های مختلفی است که هر رنگ حد آستانه متفاوتی را برای فعال‌سازی نشان می‌دهد، به این معنی که تمام انواع سری اسپرینکلر با رسیدن به دمای یکسانی فعال نمی‌شوند.
انواع سیستم اسپرینکلر
چهار دسته‌بندی اصلی برای انواع سیستم اسپرینکلر عبارتند از:
- سیستم اسپرینکلر لوله‌کشی تر (Wet Pipe Sprinkler System)
- سیستم اسپرینکلر لوله‌کشی خشک (Dry Pipe Sprinkler System)
- سیستم اسپرینکلر سیلابی (Deluge Sprinkler System)
- سیستم اسپرینکلر پیش‌عملگر (Pre-Action Sprinkler System)
سیستم اسپرینکلر لوله‌کشی تر
با اختلاف زیاد، سیستم‌های اسپرینکلر لوله‌کشی تر رایج‌ترین نوع سیستم اسپرینکلر آتش نشانی هستند. آن‌ها همچنین قابل اطمینان‌ترین نوع اسپرینکلر به حساب می‌آیند، زیرا ساده هستند و تنها اجزای عملیاتی آن‌ها معمولاً سری‌ها و چک ولو یا شیرهای یکطرفه خودکار هستند.
در اینجا، یک منبع آب به شکل خودکار آب تحت فشار سیستم لوله‌کشی را تأمین می‌کند. در سیستم لوله‌کشی تر، آب پیوسته در داخل لوله‌ها جریان دارد و به محض فعال‌سازی سیستم، آب در محیط آزاد می‌گردد.
مزایا
- ساده‌ترین نوع سیستم اسپرینکلر
- تعمیرات و نگهداری آسان
- نصب آسان
- تأثیرگذاری بالا
معایب
- احتمال یخ‌زدگی آب در دماهای پایین وجود دارد
- نشتی در لوله‌ها می‌تواند باعث آسیب آب شود
سیستم اسپرینکلر لوله‌کشی خشک
سیستم‌های اسپرینکلر لوله‌کشی خشک به جای آب با هوای تحت فشار یا نیتروژن پر می‌شوند تا از یخ‌زدگی و ترکیدگی لوله‌های اسپرینکلر در مناطق با دمای پایین جلوگیری شود. هوای تحت فشار در لوله‌های اسپرینکلر از ورود آب به لوله‌ها جلوگیری می‌کند.
هنگامی که آتش‌سوزی تشخیص داده می‌شود، فشار هوای داخل لوله‌ها کاهش پیدا می‌کند و دریچه‌ای باز می‌شود تا آب به داخل لوله‌ها جریان پیدا کرده و آتش را خاموش نماید.
مزایا
- در دماهای پایین از یخ‌زدگی آب جلوگیری می‌شود
- در محیط‌های سردسیر، در کنار سیستم اسپرینکلر تر، قابل نصب است
معایب
- تعمیرات و نگهداری سخت‌تر
- هزینه بالاتر عملیات نصب
- در مقایسه با سیستم تر، زمان واکنش کمی بیشتر است
سیستم اسپرینکلر سیلابی
سیستم‌های اسپرینکلر سیلابی سیستم‌هایی هستند که در آن‌ها، همه سری‌های متصل به سیستم لوله‌کشی آب در وضعیت باز هستند، به این معنی که همه اسپرینکلرها به صورت همزمان فعال شده و آب را در محل تحت حفاظت تخلیه می‌کنند. این سیستم‌ها برای خطرات خاص که هدف جلوگیری از گسترش سریع آتش است، کاربرد دارند.
تا زمانی که سیستم فعال نشود، آب در لوله‌ها جریان نمی‌یابد. برای آنکه فشار آب باعث ورود آب به لوله‌ها نشود، از دیلوج ولو یا شیر سیلابی در قسمت اتصال به منبع آب استفاده می‌شود.
شیر سیلابی با سیگنال سیستم اعلام حریق باز می‌شود. دستگاه‌های آغازگر مانند دتکتور دود یا دتکتور حرارتی به کنترل پنل اعلام حریق سیگنال ارسال می‌کنند که در نهایت، دریچه را باز می‌کند. مکانیسم فعال‌سازی می‌تواند به دو صورت الکتریکی یا پنوماتیکی باشد که با ارسال سیگنال، دریچه را باز کرده و آب وارد سیستم لوله‌کشی می‌شود.
مزایا
- مناسب برای محیط‌های پرخطر
- زمان پاسخ‌دهی سریع
- پوشش محدوده وسیع
معایب
- احتمال آسیب رساندن به تجهیزات حساس
سیستم اسپرینکلر پیش‌عملگر
اسپرینکلرهای پیش‌عملگر برای استفاده در مکان‌هایی که فعال‌سازی تصادفی سیستم به ویژه نامطلوب است (مانند موزه‌ها، مراکز داده و…) گزینه مناسبی به شمار می‌روند. سیستم‌های پیش‌عملگر، بسته به هدف دقیق سیستم، ترکیبی از سیستم‌های تر، خشک و سیلابی هستند. سیستم‌های پیش‌عملگر به دو دسته اینترلاک تک و اینترلاک دوبل طبقه‌بندی می‌شوند.
فعال‌سازی سیستم‌های اسپرینکلر پیش‌عملگر یک فرآیند دو مرحله‌ای است؛ مرحله اول، راه‌اندازی سیستم تشخیص حریق است که می‌تواند از طریق دتکتور دودی، دتکتور حرارتی یا ترکیبی از هر دو انجام شود. پس از فعال شدن سیستم تشخیص حریق، آب به داخل لوله‌ها جریان می‌یابد. در مرحله دوم، سری‌های اسپرینکلر فعال شده و آتش را خاموش می‌کنند.
مزایا
- قابلیت اطمینان بالا
- امکان سفارشی‌سازی سیستم
- مناسب برای محیط‌های سردسیر
معایب
- هزینه نصب بالا
- تأخیر در زمان پاسخ‌دهی
مزایای سیستم اطفا حریق اسپرینکلر
نصب سیستم اطفا حریق اسپرینکلر مزایای مختلفی دارد. سیستم‌های اسپرینکلر با مکانیسم سرکوب خودکار، بیشترین اثرگذاری را دارند. با حصول اطمینان از عملکرد صحیح سیستم و تست و بازرسی منظم آن، اسپرینکلر می‌تواند به سرکوب سریع آتش در همان مراحل اولیه، افزایش ضریب ایمنی و جلوگیری از خسارات مالی کمک شایانی کند. از جمله مزایای سیستم اسپرینکلر، می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
به حفظ جان انسان‌ها کمک می‌کند
بر اساس داده‌های سازمان ملی حفاظت از حریق آمریکا (NFPA)، سابقه‌ای وجود ندارد که هنگام وقوع حریق در ساختمان‌های مجهز به سیستم اسپرینکلر، بیش از دو کشته وجود داشته باشد. نصب سیستم اسپرینکلر می‌تواند به نجات جان انسان‌ها و تسهیل عملیات تخلیه ساختمان کمک کند.
خطر آسیب را کاهش می‌دهد
سیستم اسپرینکلر نه تنها می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد، بلکه همچنین در صورت عملکرد صحیح، می‌تواند احتمال آسیب به اموال شما را پایین بیاورد. گزارش‌ها نشان می‌دهند که احتمال خسارات مالی در خانه‌های مجهز به سیستم اسپرینکلر تا ۹ برابر کمتر است.
از لحاظ اقتصادی مقرون‌به‌صرفه است
با توجه به مزایای افزایش ضریب ایمنی و کاهش احتمال خسارات مالی که سیستم‌های اسپرینکلر به ارمغان می‌آورند، آن‌ها از لحاظ اقتصادی یک گزینه مقرون‌به‌صرفه هستند. علاوه بر این، سیستم‌های اسپرینکلر سریع نصب می‌شوند و با ایجاد یک محیط کار ایمن، آرامش خاطر را برای صاحبان کسب و کارها و کارکنان آن‌ها فراهم می‌کنند.
هزینه تعمیرات و نگهداری پایینی دارد
پس از نصب، سیستم‌های اسپرینکلر هزینه‌های تعمیرات و نگهداری نسبتاً پایینی دارند. آن‌ها فقط نیاز به بازرسی به صورت سالانه دارند که عملکرد صحیح سیستم را تضمین می‌کند. سیستم‌های اسپرینکلر در حالت عادی بدون نیاز به تعمیرات یا ارتقاء اساسی می‌توانند بیش از ۲۰ سال دوام بیاورند.
علاوه بر این،
- سیستم‌های اسپرینکلر به گونه‌ای طراحی شده‌اند که در صورت وقوع حریق، بدون نیاز به دخالت انسانی، به طور خودکار واکنش نشان دهند.
- سیستم‌های اسپرینکلر از آب بسیار کمتری نسبت به هیدرانت‌ها و یا هوزریل‌های هیدرولیک استفاده می‌کنند که آن‌ها را به یک راه حل کنترل آتش مقرون‌به‌صرفه‌تر و پایدار تبدیل می‌کند.
- اسپرینکلرها مدیریت سریع گسترش آتش را برای به حداقل رساندن و محدود کردن آسیب‌های جانی و مالی تضمین می‌کنند.
- از آنجایی که اسپرینکلرها به طور خودکار عمل می‌کنند، نیاز به مداخله انسانی از میان برداشته می‌شود که کنترل سریع‌تر آتش را ممکن می‌سازد.
کاربرد سیستم اسپرینکلر
امروزه، سیستم‌های اسپرینکلر به یک جزء ضروری حفاظت از حریق برای محافظت از جان انسان‌ها و جلوگیری از خسارات به اموال تبدیل شده‌اند. چه یک ساختمان مسکونی باشد و چه یک ساختمان تجاری بزرگ، ساکنان، افراد حاضر در محل، کارکنان و بازدیدکنندگان همگی لازم است که با طراحی مناسب سیستم‌های اسپرینکلر در مقابل خطرات آتش‌سوزی محافظت شوند. انواع مختلف اسپرینکلرها در کنار کپسول‌های آتش نشانی، به عنوان خط مقدم مقابله با حریق در محیط‌های گوناگون به حساب می‌آیند، از جمله:
- ساختمان‌های مسکونی
- ساختمان‌های تجاری
- مدارس
- فرودگاه‌ها
- کارخانجات
- سینماها و سالن‌های تئاتر
- بیمارستان‌ها
- هتل‌ها
- آزمایشگاه‌ها
- مراکز خرید
- ادارات
- انبارها
- و…
سؤالات متداول اسپرینکلر چیست؟
سیستم اسپرینکلر چیست؟
اسپرینکلر نوعی سیستم اطفا حریق خودکار است که با رهاسازی آب از طریق سری‌های آبپاش، از رشد و گسترش آتش جلوگیری می‌کند.
انواع سیستم اسپرینکلر کدامند؟
سیستم‌های اسپرینکلر به چهار دسته تر، خشک، پیش‌عملگر و سیلابی طبقه‌بندی می‌شوند.
مهم‌ترین مزایای اسپرینکلر کدامند؟
چهار مزیت مهم سیستم‌های اسپرینکلر عبارتند از کمک به حفظ جان انسان‌ها، کاهش خسارات مالی، مقرون‌به‌صرفگی اقتصادی و هزینه تعمیرات و نگهداری پایین.