سیستم اطفا حریق آبی از آب که ماده‌ای ارزان قیمت و به راحتی در دسترس است، به عنوان خاموش کننده آتش استفاده می‌کند. این نوع سیستم‌ها معمولاً به واسطه شبکه لوله‌کشی، ماده خاموش‌کننده آب را در محیط تخلیه می‌کنند. سیستم‌های اطفا حریق آبی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از سیستم اطفا حریق آبی لوله تر، لوله خشک، سیلابی و پیش‌عملگر. خطری که بایستی در مقابل آن اقدامات حفاظتی صورت بگیرد، مناسب‌ترین نوع سیستم اطفا حریق آبی را تعیین می‌کند. در ادامه، بیشتر در مورد انواع، مزایا و معایب سیستم اطفا حریق آبی بحث خواهیم کرد.
سیستم اطفا حریق آبی چیست؟
همانطور که از نام آن پیداست، سیستم اطفا حریق آبی به سیستمی گفته می‌شود که از آب به عنوان عامل خاموش‌کننده برای مهار نمودن حریق استفاده می‌کند. معمولاً فعال‌سازی این سیستم‌ها به واسطه مکانیسم تشخیص دود، گرما یا ترکیبی از این دو صورت می‌پذیرد. سیستم‌های اطفا حریق آبی شامل تجهیزاتی برای تأمین آب هستند که فشار و نرخ جریان کافی را برای سیستم لوله‌کشی توزیع آب، که آبپاش‌ها به آن وصل می‌شوند، تأمین می‌کنند.
اگرچه در ابتدا از سیستم‌های اطفا حریق آبی فقط در کارخانه‌ها و ساختمان‌های بزرگ استفاده می‌شد، اما در حال حاضر این سیستم‌ها برای خانه‌ها و ساختمان‌های کوچک با قیمت مقرون‌به‌صرفه نیز در دسترس هستند. هدف از راه‌اندازی سیستم آبی برای اطفای حریق، کمک به نجات جان انسان‌هاست و این سیستم‌ها لزوماً برای محافظت از ساختمان طراحی نمی‌شوند. جالب است که بدانید سیستم اطفا حریق آبی بیش از 95 درصد از کل سیستم‌های اطفا حریق خانگی را به خود اختصاص می‌دهد.
بیشتر بخوانید: سیستم اطفا حریق چیست؟
تاریخچه سیستم اطفا حریق آبی
تاریخچه سیستم‌های اطفا حریق آبی به قرن پانزدهم برمی‌گردد، زمانی که لئوناردو داوینچی برای نخستین بار یک سیستم آبپاش را برای آشپزخانه یکی از حامیان خود طراحی کرد. اما اولین نمونه از سیستم اسپرینکلر خودکار در سال 1723 توسط آمبروز گادفری ابداع شد. اولین سیستم اسپرینکلر مدرن جهان نیز در سال 1812 در سالن تئاتر رویال انگلستان توسط معمار آن، ویلیام کنگرو، نصب شد و گواهینامه ثبت اختراع دریافت کرد. در دهه آخر قرن نوزدهم، سیستم اسپرینکلر دیسک شیشه‌ای وارد عرصه شد که اساساً همان سیستمی است که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تا دهه 1940، سیستم‌های آبپاش تقریباً به طور انحصاری برای حفاظت از ساختمان‌های تجاری نصب می‌شدند. اما با گذشت زمان، سیستم اطفا حریق اسپرینکلر به جزئی از تجهیزات ایمنی الزامی تبدیل شد. اگرچه قوانین مربوط به این موضوع در کشورهای مختلف یکسان نیست، اما در بسیاری جاها استفاده از سیستم‌های آبپاش در محیط‌هایی مانند مدارس، بیمارستان‌ها، هتل‌ها و دیگر ساختمان‌های عمومی یک الزام قانونی به حساب می‌آید.
انواع سیستم اطفا حریق آبی
چنانکه در ابتدا اشاره شد، سیستم اطفا حریق آبی به چهار دسته تقسیم می‌شود که عبارتند از:
- سیستم اطفا حریق آبی لوله تر
- سیستم اطفا حریق آبی لوله خشک
- سیستم اطفا حریق آبی سیلابی
- سیستم اطفا حریق آبی پیش‌عملگر
بیشتر بخوانید: تجهیزات حفاظت فردی PPE چیست؟
سیستم اطفا حریق آبی لوله تر
سیستم‌های اطفا حریق آبی لوله تر با استفاده از لوله‌های پرشده با آب تحت فشار که به یک منبع آب متصل هستند، محافظت در برابر آتش را ارائه می‌دهند. در این نوع سیستم، از اسپرینکلرهای خودکار حساس به حرارت برای تشخیص آتش‌سوزی استفاده می‌شود. اگر آتش‌سوزی اتفاق بیافتد، دستگاه حسگر حرارت که بر روی هِد اسپرینکلر قرار دارد، وارد عمل شده و به آب اجازه می‌دهد که جریان پیدا کند.
با فعال شدن سیستم، اسپرینکلرها آب را در یک منطقه خاص برای کنترل یا خاموش کردن آتش توزیع می‌کنند. همچنانکه آب جریان می‌یابد، یک هشدار جریان نیز برای نشان دادن کارکرد سیستم آغاز می‌شود. در اینجا، فقط اسپرینکلرهایی فعال می‌شوند که مستقیماً یا در مجاورت آتش هستند تا صدمات ناشی از آب به حداقل برسد. چون معمولاً از آب تحت فشار در لوله‌کشی استفاده می‌شود، دمای سیستم لوله‌کشی بایستی بالاتر از صفر درجه سانتی‌گراد حفظ شود.
سیستم اطفا حریق آبی لوله خشک
سیستم لوله خشک نوع دیگری از سیستم‌های ضد حریق آبی است که به صورت خودکار و با استفاده از آب، به عنوان ماده خاموش‌کننده، حریق را مهار می‌کند. لوله‌های به‌کاررفته در این نوع سیستم آبی، با هوای تحت فشار یا نیتروژن پر می‌شوند و چنانچه سیستم فعال شود، آب به سرعت جای هوا یا گاز نیتروژن را در درون لوله‌ها می‌گیرد. از سیستم اطفا حریق آبی لوله خشک معمولاً در محیط‌هایی استفاده می‌شود که لوله‌کشی ممکن است در معرض یخ زدن باشد.
وقتی که آتش‌سوزی رخ می‌دهد، گرمای تولیدشده باعث می‌شود اسپرینکلر وارد عمل شده و هوا از درون لوله‌ها خارج شود. زمانی که فشار به نقطه تریپ برسد، شیر لوله خشک باز شده و به آب اجازه می‌دهد که از طریق لوله‌ها در سیستم جریان پیدا کرده و به واسطه آبپاش‌ها در محیط پخش شود. در همین حال، زنگ هشدار نیز به صدا درمی‌آید. جریان آب ادامه پیدا می‌کند و زنگ هشدار نیز همچنان فعال باقی می‌ماند تا زمانی که سیستم به صورت دستی خاموش شود.
بیشتر بخوانید: سامانه مه آب پر فشار چیست؟
سیستم اطفا حریق آبی سیلابی
سیستم آبی سیلابی در جاهایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که معمولاً خطرات با ریسک بالا و یا احتمال گسترش سریع آتش‌سوزی وجود دارد. سیستم اطفا حریق آبی سیلابی شامل سیستم لوله‌کشی ثابت، شیر کنترل آبپاش خودکار (شیر سیلابی) و اسپرینکلرهای بدون دستگاه حسگر حرارت مانند سیستم‌های فوق‌الذکر است.
به دلیل نوع محیط، فعال‌سازی سیستم‌های سیلابی معمولاً به واسطه دتکتورهای حرارتی جداگانه انجام می‌شود. هنگامی که سیستم فعال می‌شود، شیر سیلابی باز شده و آب تحت فشار وارد لوله‌ها می‌شود و همه نازل‌ها آب را در محیط پخش می‌کنند. در اینجا، اگر تخلیه تصادفی رخ دهد، خطر صدمات ناشی از آب بیشتر خواهد بود، زیرا همه نازل‌ها باز هستند.
سیستم اطفا حریق آبی پیش‌عملگر
سیستم‌های پیش‌عملگر به سیستم تشخیص مستقل نیاز دارند تا به همراه سیستم‌های اسپرینکلر لوله بسته مورد استفاده قرار بگیرند. سیستم تشخیص ممکن است هیدرولیک، پنوماتیک یا الکتریکی باشد و توسط دود، گرما، دتکتورهای نوری یا به صورت دستی فعال می‌شود.
از فشار هوا برای نظارت بر سیستم‌های پیش‌عملگر استفاده می‌شود و هدف آن است که یکپارچگی سیستم تحت کنترل باشد. چنانچه هِد اسپرینکلر شکسته باشد یا سیستم لوله‌کشی دچار نقص شده باشد، فشار داخل لوله‌ها کاهش می‌یابد و زنگ هشدار به صدا درمی‌آید. همچنین، پایین بودن فشار هوا نیز باعث خواهد شد که زنگ هشدار فعال شود.
بیشتر بخوانید: کپسول آتش نشانی فوم چیست؟
مزایای سیستم اطفا حریق آبی
مهم‌ترین مزایای سیستم‌های اطفا حریق آبی را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد.
- سیستم‌های اطفا حریق آبی به صورت خودکار عمل می‌کنند و همیشه پاسخگو هستند. بنابراین، عملیات کنترل آتش به سرعت انجام می‌شود و نیازی به دخالت انسانی نیست.
- سیستم‌های اطفا حریق آبی مجهز به دستگاه‌های هشدار هستند و به افراد حاضر در محل هشدار می‌دهند.
- با مهار آتش در مراحل اولیه توسط سیستم اطفا حریق آبی، به میزان قابل توجهی دود و گرمای کمتری تولید می‌شود.
- آب ماده‌ای است که بر اثر حرارت تجزیه نمی‌شود و به فراوانی در دسترس است.
- نصب و راه‌اندازی سیستم‌های اطفا حریق آبی راحت است.
- سیستم اطفا حریق آبی یک گزینه سازگار با محیط زیست به حساب می‌آید.
- آب به عنوان ماده خاموش‌کننده ظرفیت گرمایی بالایی دارد و یک خنک‌کننده مناسب محسوب می‌شود.
- سیستم‌های اطفا حریق آبی به حداقل تعمیرات و نگهداری نیاز دارند.
بیشتر بخوانید: کپسول آب و گاز چیست؟ (مزایا + کاربرد + نکات مهم)
معایب سیستم اطفا حریق آبی
علی‌رغم مزایایی که در بالا به آن‌ها اشاره شد، سیستم‌های اطفا حریق آبی بی‌عیب نیستند و حتی ممکن است در برخی موارد، استفاده از آب به عنوان خاموش‌کننده خطرناک هم باشد. سیستم‌های اطفا حریق آبی شامل تعداد زیادی قطعات متحرک هستند که نیاز به تنظیم و تعویض دوره‌ای در طول زمان دارند. هِد اسپرینکلر ممکن است از تراز خارج شود و یا نیاز به تنظیم مجدد دستی داشته باشد تا بتواند منطقه مورد نظر را به طور کامل پوشش دهد. این قطعات همچنین ممکن است در طول عملیات تعمیر و نگهداری، آسیب ببینند و نیاز به تعویض کامل داشته باشند.
به علاوه، احتمال آسیب دیدن لوله‌های آب زیرزمینی را هم نباید از یاد برد. آفات و ریشه‌های درختان نیز ممکن است باعث صدمه دیدن قسمت‌های زیرزمینی سیستم‌های اطفا حریق آبی شوند که این امر به نوبه خود، هزینه‌های تعمیرات را بالا خواهد برد. برای استفاده از سیستم اطفا حریق آبی در مناطق سردسیر نیز باید تمهیدات خاصی اندیشیده شود تا از یخ‌زدگی لوله‌های آب در اثر سرمای شدید جلوگیری شود. در نهایت، استفاده از سیستم‌های آبی برای سرکوب آتش در محیط‌هایی مانند دیتاسنترها که تجهیزات الکتریکی حساس بسیاری وجود دارند، به هیچ وجه گزینه مناسبی نیست.
بیشتر بخوانید: معرفی سیستم اطفا حریق Fm200
کاربرد سیستم اطفا حریق آبی
به طور کلی، از سیستم‌های اطفا حریق آبی برای مهار آتش‌سوزی گروه A (یعنی مواد جامد مثل پارچه، کاغذ، منسوجات، پلاستیک، چوب و امثالهم) استفاده می‌شود. از آنجایی که سیستم اطفا حریق مبتنی بر آب قابلیت‌های بالایی در مقابله سریع با آتش‌سوزی دارد، در کل ابزاری ارزشمند برای کسب و کارهایی به شمار می‌رود که به دنبال محافظت از دارایی‌های خود در برابر حوادثی مانند آتش‌سوزی هستند.
ساختمان‌های تجاری مانند مراکز خرید و ساختمان‌های اداری جزء محیط‌هایی به شمار می‌روند که سیستم‌های اطفا حریق آبی در آن‌ها مفید هستند. این نوع فضاها مناطق پرتردد با تعداد افراد زیاد هستند که آن‌ها را در برابر آتش‌سوزی‌های احتمالی که می‌توانند به سرعت گسترش پیدا کنند، آسیب‌پذیر می‌کند. به‌کارگیری سیستم اطفا حریق آبی، با توجه به قابلیت خنک‌کنندگی آن، می‌تواند به مهار آتش قبل از خارج شدن از کنترل کمک کند. کسب و کارها همچنین می‌توانند از لایه ایمنی اضافی که به واسطه عامل ترکننده در سیستم‌های آبی فراهم می‌شود، برای محافظت از اسباب و اثاثیه و سایر وسایل حتی پس از خاموش شدن شعله بهره‌مند شوند.
در تأسیسات صنعتی اغلب مقادیر زیادی مواد قابل اشتعال یا احتراق وجود دارد که داشتن یک سیستم اطفا حریق قابل اعتماد برای جلوگیری از هر نوع رویداد فاجعه‌بار را برای آن‌ها ضروری می‌کند. سیستم اطفا حریق آبی به دلیل توانایی آن برای سرکوب سریع و مؤثر آتش که خطرات ناشی از مواد خطرناک را به حداقل می‌رساند، برای این نوع محیط‌ها مناسب است. همچنین، استفاده از سیستم‌های واترمیست یا مه‌آب که نوعی سیستم آبی محسوب می‌شوند، به محافظت در برابر الکتریسیته ساکن کمک می‌کند و خطرات ناشی از جرقه یا قوس الکتریکی را در محیط‌های صنعتی کاهش می‌دهد.
انواع تجهیزات سیستم اطفا حریق آبی
سیستم‌های اطفا حریق آبی برای عملکرد صحیح از تجهیزات مختلفی تشکیل می‌شوند که هر کدام وظیفه خاصی را به عهده دارند. این تجهیزات عبارتند از:
- لوله‌ها
- شیرها
- فلوسوئیچ
- مانومتر
- مخازن (جاذبه‌ای، مکشی یا تحت فشار)
- پمپ آتش نشانی
- آبپاش‌ها
بیشتر بخوانید: معرفی سیستم اطفا حریق Fm200
طراحی و نصب سیستم اطفا حریق آبی
فرآیند طراحی و نصب سیستم اطفا حریق آبی در فضاهای تجاری یا صنعتی شامل چند مرحله مجزا است. نخست، یک مهندس آتش اقدام به ارزیابی طراحی فضا می‌کند تا مناسب‌ترین سیستم آبی را برای محیط مورد نظر تعیین کند. فرآیند ارزیابی معمولاً شامل بررسی اندازه، نوع تأسیسات، مواد قابل اشتعال موجود و هر فاکتور دیگری است که می‌تواند بر الزامات ایمنی در مقابل حریق تأثیرگذار باشد.
پس از انتخاب سیستم مناسب، نوبت به نصب سیستم بر اساس مقررات قانونی و استانداردها می‌رسد. فرآیند نصب نیازمند بررسی دقیق طیف وسیعی از اجزاء مانند پمپ‌ها، مخازن، شیرها، اسپرینکلرها و سایر تجهیزات ضروری است. در برخی موارد، ممکن است نیاز به اصلاحات اضافی برای اطمینان از رعایت تمام مقررات باشد. در نهایت، پس از آنکه همه چیز در جای خود قرار گرفت، تمام قطعات بایستی قبل از راه‌اندازی عملیاتی سیستم، جهت اطمینان از عملکرد صحیح آن‌ها، آزمایش شوند.
علاوه بر فرآیند طراحی و نصب، جوانب دیگری نیز وجود دارند که لازم است آن‌ها را در نظر بگیریم، مانند تعمیرات و نگهداری و بازرسی مداوم تجهیزات. به این ترتیب، می‌توانیم از عملکرد صحیح سیستم مطمئن شویم و خطرات احتمالی را قبل از تبدیل شدن به یک مشکل جدی شناسایی و اصلاح کنیم. به علاوه، آموزش کارکنان در مورد استفاده صحیح از تجهیزات نیز باید مد نظر قرار بگیرد تا همه از نحوه عملکرد سیستم اطفا حریق در مواقع اضطراری آگاه باشند.
بیشتر بخوانید: خاموش کننده آیروسل چیست؟
خدمات طراحی و نصب انواع سیستم اطفا حریق را از تدبیر بخواهید
گروه تولید و صنعتی تدبیر به عنوان یکی از شرکت‌های پیشرو در زمینه تأمین انواع تجهیزات ایمنی و آتش‌نشانی، خدمات طراحی و نصب انواع سیستم اطفا حریق آبی و … را با جدیدترین متدهای روز دنیا و با بهره‌گیری از با کیفیت‌ترین تجهیزات موجود در بازار به مشتریان عزیز ارائه می‌دهد. برای این منظور، کافیست که با کارشناسان تدبیر تماس حاصل فرمایید تا علاوه بر بهره‌مندی از خدمات مشاوره رایگان، روند طراحی و نصب سیستم اطفا حریق مورد نیازتان را متناسب با شرایط پروژه خود آغاز نمایید و با خیال راحت، سطح حفاظتی لازم را ایجاد کنید.
سؤالات متداول سیستم اطفا حریق آبی
سیستم اطفا حریق آبی چیست؟
سیستم اطفا حریق آبی سیستمی است که با استفاده از ماده خاموش‌کننده آب، آتش را مهار می‌کند. این سیستم با استفاده از سیستم لوله‌کشی و اسپرینکلرها آب را در محیط پخش می‌کند.
انواع سیستم اطفا حریق آبی کدامند؟
سیستم‌های اطفا حریق آبی به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند که عبارتند از سیستم اطفا حریق آبی لوله تر، لوله خشک، سیلابی و پیش‌عملگر.
سیستم‌های اطفا حریق آبی برای کدام گروه آتش کاربرد دارند؟
از سیستم‌های آبی عمدتاً برای اطفای حریق گروه A یعنی جامدات استفاده می‌شود.
